Ay Neden Güney Yarım Küre’den Bakılınca Farklı Görünür?


Gezegenimizin Kuzey Yarım Küresi’nde yaşayan bizler Ay’ın görünen şekline alışığızdır. Eğer Kuzey Yarım Küre’nin dışına hiç seyahat etmediyseniz, sadece Avrupa’da, Kuzey Amerika’da, Asya’da veya Arktik bölgelerde bulunduysanız Ay’ın görünüşünün bu konumlardan bakılınca neredeyse hiç değişmediğini görürsünüz.

Fakat Güney Yarım Küre’ye, yani Güney Amerika, Afrika, Avustralya veya Yeni Zelanda gibi yerlerden birisine seyahat ettiğiniz zaman Ay’a baktığınızda, görünüşünde bir şeylerin değiştiğini fark edersiniz. Kuzey Yarım Küre’de alışık olduğunuzun aksine Ay, gökyüzünde ters durumda olacaktır. Aynı şekilde Güney Yarım Küre’den Ay’ın görünüşüne alışıksanız, Kuzey Yarım Küre’den bakınca gözlemlediğiniz Ay’ın görüntüsü size ters gelecektir.

Yapılan portrelerde Ay’ın gökyüzündeki doğrultusu(aşağı-yukarı tarafının yönü), onu Kuzey Yarım Küre’den gördüğümüz şekliyle resmedilir. Ancak Ay’a Kuzey Yarım Küre’den bakmanın, Güney Yarım Küre’den bakmaktan hiçbir farkı ve ayrıcalığı bulunmamaktadır. Fakat biz Kuzey’i tarih boyunca ‘yukarı’ yönü olarak tanımladığımız için gök cisimlerini her zaman bizim bakış açımıza göre tasvir ettik. Bu nedenle, Kuzey Yarım Küre’den bakılınca Ay’ı ters dönmüş olarak değil de düz olarak görmek ve çizimlere bu şekilde aktarmak bize normal gelir.

Ay Gerçekten Güney Yarım Küreden Farklı Mı Gözükür?

Peki Ay Avustralya gibi Güney Yarım Küre’de bulunan yerlerden bakıldığında neden farklı gözükür ? Çünkü küre şeklinde bir gezegenin üstünde yaşıyoruz. Eğer Kuzey Kutbu’nda yaşayan birisi ‘yukarı’ bakacak şekilde durursa, Güney Kutup’daki başka bir kişinin başı da ayaklarının altındaki yeryüzüne göre ‘yukarı’ bakacak şekilde durur ve bu durumda ikisinin de başı tamamen ters yönlere bakmış olacaktır.

Eğer ikisi de Ay’a bakacak olursa, Kuzey Kutbu’nda yaşayan kişi, üst kısmı tamamen siyah bölgelerle kaplı, alt kısmı ise açık renkli, parlak olan bir Ay görürdü. Güney Kutbu’nda başı farklı yöne doğru bakan birisi için Ay’daki siyah bölgeler bu sefer Ay’ın alt tarafında görünürken, parlak kısım üst tarafta olacak şekilde gözükürdü.

Görsel: Sol görüntü Ay’ın, Kuzey Yarım Küre’den bakıldığı zamanki görüntüsüyken sağdaki, Güney Yarım Küre’den bakılınca ortaya çıkan görüntüsüdür.

Eğer Kuzey ve Güney Kutbundan Ekvator’a doğru hareket edecek olsaydılar, ‘yukarı’ yönleri Dünya’nın eğimi nedeniyle değişeceğinden, Ay’ın kendilerine göre dönmüş olduğunu görürlerdi. Kuzey Kutbu’ndaki kişi, Kuzey Kutbu’ndan ayrılmayıp da Güney Kutbundaki kişinin bakış açısından gökyüzünü görmek isteseydi, tam anlamıyla amuda kalkması gerekirdi. Fakat bu şekilde durarak da Güney Yarım Küre’de duran birisinin gördüğü şeyleri Dünya’nın şişkinliği(eğimi) nedeniyle göremeyeceği aşikardır.

Daha olağan durumlarda, ekvatorun 45 derece kuzeyinde ve 45 derece güneyinde yaşayan birisi için ikisinin de başı ‘yukarı’ bakacak şekilde olup birbirlerine göre 90 derecelik bir açı oluşturur. Bu iki kişi için kuzey-güney pozisyonları hala yukarı-aşağı algısına sebep olduğundan, birbirleriyle yer değiştirdiği zaman Ay’ın 90 derece döndüğünü söyleyeceklerdir. Bu, yukarıdaki Kuzey ve Güney kutbu örneğinde belirtilen bakış açısının değişme olgusuyla tıpa tıp aynıdır.

Ay, gece gökyüzünde bakış açısına göre değişen göksel cisimlerin muhtemelen en önemlisidir. Fakat Ay, Kuzey ve Güney Yarım Küre’den bakıldığında farklı görünen tek gök cismi değildir. Bazı kuzey takımyıldızları güneyden gözlemlenemez. Fakat kuzeyde kışın gökyüzünde tespit edilmesi en kolay ve en parlak takım yıldızlarından biri olan Orion iki yarım küreden de görülebilir. Tıpkı Ay’ın görüntüsü gibi Orion Takımyıldızı’nın da arka plan yıldızlara göre yönü ve şekli, Dünya üzerindeki gözlemcinin konumuna bağlı olarak değişecektir.

Leave a Reply