Güneş Kendi Etrafında Döner Mi?

Güneş kendi etrafında döner mi sorusuna verilecek kısa cevap evettir. Güneş de diğer gezegenler gibi kendi ekseni etrafında döner. Fakat Güneş’in kendi ekseni etrafındaki dönüş hareketinin nasıl gerçekleştiğini tam olarak anlayabilmek için onu biraz daha dikkatli incelemek gerekir.

Çünkü Güneş’in kendi çevresinde 1 tam tur dönerek tamamladığı eksen dönüşünün süresi, Güneş’in yüzey bölgelerine göre farklılık gösteriyor. Biraz karışık geldi değil mi ? Güneş’in yüzeyindeki bölgelere göre dönüş hızının değişmesi, Güneş’in tamamen katı bir yapıda olmamasından kaynaklanır.

Örneğin Merkür, Venüs, Dünya ve Mars gibi çoğunlukla kayaç yapısına sahip olan gezegenler katı gezegenler olarak adlandırılabilir. Bu gezegenler katı olmalarından dolayı yüzeyindeki her nokta aynı açısal hızla dönmektedir. Yani ister kuzey-güney bölgeleri, ister ekvator bölgesi olsun hepsi aynı hizada dönmektedir.

Ancak Güneş, yapısı itibariyle plazma ve gazdan oluşan bir yıldızdır. Yüzeyi karasal gezegenlerin aksine katı değil, plazma ve gazdan oluşmaktadır. Böylelikle katmanlı bir yapıya sahiptir. Bu yüzden kendi ekseni etrafında dönerken yüzeyinin her bir noktası aynı hizada dönmez. Yani Güneş’in katmanlı yüzeyleri her zaman aynı hizada dönmez.

Görsel: Güneş’in her bir bölgesinde kendi ekseni etrafındaki dönüş süresi gösteriliyor. Ekvatorda bu süre 25 günken kutuplara yakın bölgelerde 35 güne çıkıyor.

Ekvatoru üzerindeki herhangi bir noktada Güneş’in kendi ekseni etrafında dönüp aynı noktaya gelmesi için geçen süre 24.47 gündür. Astronomlar buna yıldız dönüş süresi(periyodu) diyorlar. Fakat Güneş katmanlı bir yapıya sahip olduğundan, dönüş hızı kutuplara yaklaşıldıkça azalır. Güneş’in kutup bölgeleri için dönüş süresi 38 gün kadar sürebilir.

Ayrıca Gaz devleri olarak nitelediğimiz Jüpiter ve Satürn gezegenleri de yüzeylerinde kademeli bir dönüşe sahiptir.

Güneş’in ekseni etrafındaki dönüşü, üzerinde bulunan güneş lekelerini(sun spots) gözlemlenerek görülebilir. Güneş lekelerinin hepsi de Güneş’in yüzeyi boyunca hareket eder. Bu hareket yıldızımızın kendi ekseni etrafındaki dönüşünün bir sonucudur.

Böylece astronomlar Güneş’in kendi ekseni etrafındaki dönüş hızını ekvatora 26 derecelik bir açı oluşturan pozisyondan, yani Güneş lekelerinin çoğunu görebildiğimiz bir noktadan ölçebilirler. Yapılan ölçümler neticesinde ekvator bölgesindeki Güneş lekelerinin kendi ekseni etrafında 1 tam tur dönüp aynı noktaya gelmesi yaklaşık 25.38 gün sürüyor.

Astronomlar ayrıca Güneş’in iç kısmının yüzeyden farklı bir biçimde döndüğünü de biliyorlar. Güneş’in iç bölgeleri dediğimiz çekirdek ve ışınım bölgesi, katı bir cisim gibi beraber dönüyor. Ayrıca dış katmanları oluşturan konveksiyon bölgesi ve ışık kürenin ise farklı hızlarda döndüğü bilinmektedir.

Görsel: Güneş’in katmanları. Alındığı Yer: Zafer Dergisi

Güneş Samanyolu Galaksisi’nin Merkezi Etrafında da Dönüyor

Güneş’in bir başka hareketi de Güneş Sistemi’nin bir bütün olarak Samanyolu Galaksisi etrafındaki yörünge dönüşüdür. Güneş ve beraberinde tüm Güneş Sistemi, galaksimizin merkezinin etrafında bir yörüngede döner. Güneş Sistemi’nin bu yörünge hızı ortalama olarak saatte 828 bin kilometredir. Bu hızla devam ederek Güneş Sistemimiz’in galaksinin çevresindeki 1 tam turunu tamamlaması yaklaşık 230 milyon yıl sürer.

Samanyolu Galaksisi sarmal yapıya sahip bir galaksidir. Samanyolu’nun bir merkezi bölgeden, 4 büyük sarmal koldan ve daha küçük yapıda bir kaç koldan daha oluştuğu düşünülüyor. Güneş Sistemimiz, iki büyük kol olan Perseus ve Sagittarius dediğimiz sarmal kolların arasında bulunan Orion koluna yakın bir yerde bulunuyor.

Samanyolu Galaksisi’nin çapı yaklaşık 100 bin ışık yılı genişliğindedir ve Güneşimiz galaksi merkezinden hemen hemen 28 bin ışık yılı uzaklıkta bulunuyor. Son günlerde yapılan bir araştırmaya göre, galaksimizin aslında çubuğa benzer yapılı bir sarmal galaksi olduğu öne sürülüyor. Bu demek oluyor ki galaksimizin merkezi aslında gaz ve yıldızların oluşturduğu şişkin bir yapı değil, muhtemelen merkez bölgesi boyunca uzanan yıldızların oluşturduğu uzun, düz bir yapıya sahiptir.

Kaynak Çeviri:

Universal Sci, “Does The Sun Rotate?.  <https://www.universetoday.com/60192/does-the-sun-rotate/> (Erişim Tarihi: 6 Temmuz 2021)

One Response to “Güneş Kendi Etrafında Döner Mi?”
  1. Erdem Kasım 29, 2022

Leave a Reply